ΠΕΡΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Δημοκρατία καλείται το πολίτευμα το οποίο γεννήθηκε στην αρχαία Αθήνα. Η αρχή έγινε με το νομοθετικό έργο του Σόλωνα στη συνέχεια ακολούθησε το πολιτικό έργο διαφόρων μεγάλων ανδρών, όπως του Πεισίστρατου, του Κλεισθένη και του Θεμιστοκλή, για να μπορέσει να θεμελιωθεί με γερά θεμέλια και να φτάσει στο απόλυτο απόγειό της με την πολιτεία του Περικλή. Μάλιστα από την πολιτεία εκείνη έχουν μείνει μέχρι τις μέρες μας δύο σημαντικότατα μνημεία για όλη την ανθρωπότητα. Το ένα είναι μνημείο ύλης, ο Παρθενώνας και το άλλο είναι μνημείο λόγου, ο Επιτάφιος του Περικλή γραμμένος από τον Θουκυδίδη.

Η δημοκρατία ως έννοια και ως πολιτικό σύστημα επιβίωσε μέχρι τις μέρες μας, παρόλο που έχει υποστεί κάποιες αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές είναι απολύτως λογικές καθώς η σημερινή εποχή και η τότε είναι τόσο διαφορετικές που δεν μπορούν καν να συγκριθούν, ειδικά σε αυτό το λεπτό ζήτημα του πολιτεύματος.

Πολλοί όμως είναι εκείνοι που θεωρούν την σημερινή μορφή δημοκρατίας ως ένα κακέκτυπο της πραγματικής δημοκρατίας που μεσουρανούσε στην αρχαία Αθήνα, εξαιτίας αυτών των αλλαγών. Αυτή η άποψη είναι ιδιαίτερα ισχυρή, αν αναλογιστεί κανείς ότι μια μορφή του σημερινού κοινοβουλευτισμού υπήρχε σε κάποιες πόλεις τις Σικελίας, αυτή η μορφή πολιτεύματος όμως θεωρούταν ολιγαρχία. Επίσης στη σημερινή δημοκρατία δεν μπορεί ο καθένας να προτείνει νόμους, να προτείνει θέμα αλλαγής νόμων, να θέσει θέμα αλλαγής πολιτικής, εσωτερικής ή εξωτερικής. Βέβαια, αυτά γίνονται (πάντα σε θεωρητικό επίπεδο) από τους εκλεγμένους ψηφοφόρους του λαού, οι οποίοι εκλέγονται όταν οι απόψεις τους ταυτίζονται με αυτές των ψηφοφόρων. Έτσι, όλοι όσοι έχουν δικαίωμα ψήφου έμμεσα δηλώνουν το παρόν στη βουλή μέσω των αντιπροσώπων τους. Όμως η διαφθορά είναι και εκείνη παρούσα, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που αρχίζει και πριονίζει σιγά-σιγά τις ρίζες της δημοκρατίας.

Υπάρχει όμως και η άλλη άποψη. Η οποία υποστηρίζει ότι η σημερινή μορφή δημοκρατίας είναι η τελειότερη μορφή δημοκρατίας ανά τους αιώνες. Ο ισχυρισμός αυτός προκύπτει από την ανάλυση του αρχαίου Αθηναϊκού πολιτεύματος και του τρόπου λειτουργίας του εκτενέστερα. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι στην Αθηναϊκή δημοκρατία όλοι είχαν δικαίωμα ψήφου και εκφοράς άποψης στην εκκλησία του δήμου. Κάτι τέτοιο όμως είναι τελείως λάθος. Κάτι τέτοιο θα γίνεται διακριτό και στα λόγια του Περικλή-Θουκυδίδη: «Καί όνομα μέν διά τό μη ες ολίγους αλλ’ ες πλείονας οικείν δημοκρατία κέκληται.» Δηλαδή μας λέει ξεκάθαρα ότι η διακυβέρνηση του κράτους δεν βρίσκεται στα χέρια των λίγων αλλά των πολλών. Βασική διαφορά με τη σημερινή δημοκρατία , όπου η διακυβέρνηση βρίσκεται στα χέρια όλων. Στην αρχαία Αθήνα δεν είχαν δικαίωμα ψήφου οι γυναίκες, οι δούλοι, οι μέτοικοι και εκείνοι που δεν ήταν γνήσιοι Αθηναίοι πολίτες. Κατά αυτό τον τρόπο έχουμε έναν αποκλεισμό πολλών κοινωνικών ομάδων, έναν αποκλεισμό που κάποιος θα μπορούσε να χαρακτηρίσει αντιδημοκρατικό με τα σημερινά μέτρα.

Αυτές είναι οι δύο απόψεις για τη σχέση αρχαίας Αθηναϊκής δημοκρατίας και της σύγχρονης . Οι θιασώτες τους όμως κάνουν ένα λάθος. Συγκρίνουν όπως προανέφερα δύο εποχές τελείως διαφορετικές. Από τη μία βέβαια οι άνθρωποι δεν αλλάζουν, από την άλλη οι συνθήκες τότε ήταν τελείως διαφορετικές σε πολλούς τομείς της καθημερινότητας. Αντί λοιπόν να λογομαχούμε για το ποια δημοκρατία από τις δύο είναι πιο δημοκρατική, καλό θα ήταν να δούμε αν οι πανανθρώπινες αξίες που θεμελιώθηκαν εκείνη την εποχή εφαρμόζονται και στο δικό μας πολιτικό σύστημα και στην καθημερινότητά μας, γιατί καλή η θεωρεία αλλά όταν δεν εφαρμόζεται στην πράξη δεν είναι τίποτα άλλο από λόγια. Η αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία μας έδωσε απλά μια βάση με ισχυρά θεμέλια, εμείς οφείλουμε να επεκτείνουμε το κτίσμα μέχρι κάποια στιγμή να τελειοποιηθεί.

Αναμφίβολα οι ευθύνες και υποχρεώσεις μας είναι πολλές. Όχι μόνο ως απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων αλλά και ως σύγχρονες σκεπτόμενες οντότητες. Η κατάσταση όμως είναι απογοητευτική. Ο Ελληνικός λαός έχει καταλήξει, όχι μόνο ένας λαός χωρίς πολιτική κρίση αλλά και χωρίς πολιτική παιδεία. Αυτό συνεπάγεται από την πλήρη αδιαφορία και άγνοια των σημερινών νέων για τα πολιτικά πράγματα (εδώ αξίζει να παραθέσουμε το απόσπασμα από τον επιτάφιο του Περικλή : «μόνοι γαρ, τον τε μηδέν τωνδε μετέχοντα ουκ απράγμονα, αλλ’ αχρείον νομίζομεν.») αλλά και από τα εκλογικά αποτελέσματα τόσο σε εθνικό, τοπικό αλλά και κομματικό επίπεδο.

Η έλλειψη κρίσης και παιδείας μας έχει οδηγήσει σε άλλα ζοφερά μονοπάτια. Μας έχουν στερηθεί βασικά δημοκρατικά δικαιώματα, χωρίς να έχει γίνει καν αντιληπτή αυτή η αυθαιρεσία. Τρανό παράδειγμα είναι η καταπάτηση του δικαιώματος του εκλέγεσθαι. Αλήθεια ποιος απλός πολίτης που έχει συμπληρώσει 25 έτη εν ζωή μπορεί να θέσει υποψηφιότητα; Η αλήθεια είναι τραγική. Κανείς. Βέβαια, εξαιρούνται αυτοί που έχουν πολιτική παράδοση στην οικογένεια, όσοι προβάλλονται από την τηλεόραση και αυτοί που ακολουθούν το λειτούργημα του τραγουδιστή. Πως μία χώρα που θέλει να λέγεται δημοκρατική έχει επιτρέψει να εδραιωθεί μια τέτοια κατάσταση;

Μέσα σε αυτό το κλίμα της πολιτικής απαιδευσιάς, έχουν βρει πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθούν κάποιες ομάδες καταπίεσης και εκφοβισμού των πολιτών, έξω αλλά και μέσα στα πλαίσια του συστήματος. Τέτοιες είναι οι εξωκοινοβουλευτικές ομάδες που ανήκουν είτε στην άκρα δεξιά είτε στην άκρα αριστερά και εφαρμόζουν ‘‘παράνομη’’ τρομοκρατία και καταστροφές στην δημόσια περιουσία, με πρόφαση τα πιστεύω τους για μια πιο δίκαιη κοινωνία όπως χαρακτηριστικά ισχυρίζονται. Υπάρχει όμως και μια τέτοια ομάδα μέσα στο σύστημα που ασκεί ‘‘νόμιμη’’ τρομοκρατία. Μια ομάδα που με τα χρόνια εξελίχθηκε σε κοινωνική τάξη. Μια κοινωνική τάξη η οποία γλιτώνει την στράτευση και που θεωρεί τον εαυτό της την σιδηρά χείρα της δικαιοσύνης. Μια κοινωνική τάξη που ξυλοκοπεί συνταξιούχους και φοιτητές. Αποτελούν την κρυφή τυραννία μέσα στη δημοκρατία.

Όλοι είμαστε υπεύθυνοι για την κατάσταση που επικρατεί στη σημερινή δημοκρατία και κατά συνέπεια και στην κοινωνία. Και πολίτες και πολιτικοί. Και νέοι και μεγαλύτεροι. Το πιο σημαντικό βήμα για την καταπολέμηση της κατάστασης είναι η συνειδητοποίηση της. Αυτό θα γίνει με την ενασχόληση με τα πολιτικά πράγματα. Και λέγοντας ενασχόληση δεν εννοούμε μόνο την υποψηφιότητα, αλλά και την ενημέρωση για τις πολιτικές εξελίξεις για τους νόμους που προορίζονται να ψηφιστούν στη βουλή, για την κατάσταση που επικρατεί στο κάθε κόμμα, για τις απόψεις και την ιδεολογία του κάθε κόμματος κτλ.

Ένα δεύτερο βήμα είναι η παιδεία. Είναι υποχρέωση της πολιτείας να παρέχεται στα παιδιά σωστή μόρφωση, ώστε να μπορούν να αναπτύξουν στο μέλλον κριτική σκέψη και να εκφέρουν την δική τους ολοκληρωμένη άποψη για τα πολιτικά θέματα. Αλλά η μόρφωση δεν σταματάει στο σχολείο πρέπει ο καθένας να ασχολείται και να παλεύει καθημερινά για να την αποκτήσει και να τη ολοκληρώσει.

Όλα είναι στο χέρι μας. Να μπορέσουμε δηλαδή να κάνουμε το πολίτευμα μας δημοκρατία, με την πραγματική της έννοια όπως την γνώρισε η ανθρωπότητα από την αρχαία Ελλάδα. Δηλαδή, η εξουσία να πηγάζει από τον ίδιο το λαό με σκοπό τη δικαιοσύνη και τη ισότητα, έτσι ώστε να μπορέσει ο άνθρωπος να μπορέσει να ασχολείται ανενόχλητος και με άλλα ζητήματα όπως την καλλιέργεια του πνεύματος. Να λειτουργήσει έτσι, η δημοκρατία σαν ένα μέσο για την ολοκληρωτική αποκτήνωση του ανθρώπου.

Α.Μ.

14/1/08